Συνταγματάρχης Πλαστήρας προς Τρικούπη, «σε καλύπτω να ξεφύγεις». Λίγο πριν το ολέθριο Αλή Βεράν (Αυγ 1922)

Συνταγματάρχης Πλαστήρας

ΜΟΝΟ ΟΤΑΝ Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΠΡΟΔΟΤΗΣ ΚΑΤΑΦΕΡΝΕΙ ΤΑ ΘΑΥΜΑΤΑ

Τι συνέβη στη μάχη του Αλή Βεράν που επέλεξε ο Ερντογάν να την εορτάσει πρόσφατα ως την βασική νίκη που συνετέλεσε στην εκδίωξη των Ελλήνων από την Μικρά Ασία;


Ύστερα από την αποτυχημένη για τους Έλληνες έκβαση της επιχείρησης ανατολικά του Σαγγαρίου ποταμού, προς τις πύλες της Άγκυρας, που ξεκίνησε τον Ιούνιο του 1921, οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις που λάμβαναν μέρος στη Μικρασιατική εκστρατεία ("Στρατιά Μικράς Ασίας") άρχισαν να συμπτύσσονται, υποχωρώντας στις οχυρωμένες βάσεις εξόρμησής τους, επί της γραμμής Εσκί Σεχίρ – Αφιόν Καραχισάρ, δυτικά του ποταμού Σαγγαρίου.

Η μάχη του Αλή Βεράν (17-20 Αυγούστου 1922) διεξήχθη σε ένα στενό πέρασμα ανάμεσα στους δίδυμους λόφους "Κιουτσούκ" και "Μπουγιούκ Αντά" και παρά τους πρόποδες των ορέων "Μουράτ", "Χασάν Ντεντέ" και "Αντά Τεπέ".

Το Α΄ Σώμα του ελληνικού στρατού, με διοικητή τον υποστράτηγο Νικόλαο Τρικούπη, βρέθηκε κυκλωμένο από τμήματα υπό την ηγεσία του ίδιου του Μουσταφά Κεμάλ, που αποτελούσαν τον κύριο όγκο της συνολικής δύναμης του τουρκικού στρατού.

Οι Τούρκοι δεν ήταν περισσότεροι αριθμητικά, ούτε είχαν περισσότερα βαρέα όπλα. Είχαν όμως ηθικό και ηγεσία, κάτι που η ελληνική πλευρά δεν είχε.

Σύμφωνα με την επίσημη ιστορία του Γ.Ε.Σ.:

«Ο πανικός επετείνετο, η ανάμιξις των τμημάτων ηύξανε και ταχύτατα επηκολούθησε άτακτος φυγή. Το βαρύ και το πεδινόν πυροβολικό, τα αυτοκίνητα και τα λοιπά τροχοφόρα εγκατελείφθησαν υπό των φευγόντων επί της οδού. Εις μάτην ο Διοικητής της IV Μεραρχίας προσπάθησε να επαναφέρη την τάξιν δια της αποστολής αξιωματικών του Επιτελείου του, οι πανικόβλητοι εις ουδένα υπήκουον».

Πρόθεση του Τρικούπη ήταν να κατευθυνθεί προς το Μπανάζ, όπου βρισκόταν η δύναμη του υποστράτηγου Φράγκου και σύμφωνα με τη διαταγή του αρχιστράτηγου Χατζανέστη, να ενωθεί μαζί του και να υποχωρήσουν συντεταγμένα προς τη Σμύρνη.

Ωστόσο, ο εχθρός τον καθήλωσε και τον υποχρέωσε να οδηγήσει τις μονάδες του στο στενό του Αλή Βεράν, όπου οι Τούρκοι είχαν προβεί στην εγκατάσταση ισχυρών οχυρωματικών θέσεων με μονάδες πυροβολικού.

Οι Έλληνες στρατιώτες εγκαταστάθηκαν στους δίδυμους λόφους Αντά, επιστρατεύοντας κάθε διαθέσιμη εφεδρεία.

Εδώ φαίνεται το ευφυέστατο, συγκροτημένο και στρατηγικό μυαλό του διοικητή του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων του θρυλικού Συνταγματάρχη Πλαστήρα, τον οποίο οι τούρκοι είχαν ονομάσει Kara Seytan=Μαύρο Διάβολο και το Σύνταγμά του seytan asker= ο στρατός του διαβόλου. 

Η φήμες δε που κυκλοφορούσαν στον τουρκικό στρατό ήταν τόσο τρομακτικές που απέφευγαν στην κυριολεξία να βρεθούν απέναντι του.

Ο Πλαστήρας είχε δημιουργήσει ένα άριστο πνεύμα Μονάδας, που έδινε υπερηφάνεια και ενθουσιασμό στους τσολιάδες, οι οποίοι του είχαν απόλυτη εμπιστοσύνη, έτσι ώστε σ’ όλα τα τραγούδια τους είχαν ως επωδό: «Είμαστε λιοντάρια – του Πλαστήρα παλικάρια».

Ήταν η μόνη μονάδα που κατάφερε συγκροτημένη και δίνοντας συνεχείς μάχες να απεμπλακεί και να αποχωρήσει από το Μικρασιατικό μέτωπο φτάνοντας στη Χίο. 

Ακόμα δε και αυτές τις ώρες της πλήρης κατάρρευσης του μετώπου, οι τουρκικές δυνάμεις απέφευγαν από φόβο να εμπλακούν ανοιχτά με το 5/42 και ενεργούσαν μόνο αψιμαχίες παρενόχλησης του !

Tο 5/42 Ευζωνικό Σύνταγμα (Πλαστήρα) είχε καλύψει ήδη επιτυχώς την αποχώρηση της 1ης Μεραρχίας, υποχρεώνοντας τον αντίπαλο Τούρκο διοικητή Ρεσάτ Μπέη (ο οποίος απέτυχε να ανατρέψει τους Έλληνες από τη θέση τους στο ύψωμα 1310 εντός μίας ώρας, όπως είχε υποσχεθεί στον Κεμάλ) να αυτοκτονήσει από ευθιξία. 
(κατά τη γνώμη του phestos, "αυτοκτονήθηκε" κατ' εντολή Κεμάλ). 

Ενώ λοιπόν η μάχη των μονάδων του Α΄ Σώματος Στρατού μαινόταν αμφίρροπη, ένας απεσταλμένος του διοικητή του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων (ανθυπολοχαγός Κωνσταντίνος Καραμάνος) κατέφθασε στο αρχηγείο του Τρικούπη και του μετέφερε μήνυμα σύμφωνα με το οποίο (Επίσημη Έκθεση-Αναφορά Νικόλαου Τρικούπη): 

«αποσταλείς σύνδεσμος μου ανέφερε προφορικώς, ότι υπήρχεν ήμιονική οδός, ήτη έκ τού χώρου τής μάχης έβαινε προς τήν ύπό τού συνταγματάρχου Πλαστήρα κατεχομένην θέσιν, πρός νύκτα, εάν έπεθύμουν. 

Δεδομένου, όμως, ότι αί μονάδες εστερούντο τελείως, ου μόνον τροφών, αλλά καί ανεφοδιασμού, αν βεβαίως δέν θά επετύγχανον επί τών κορυφών τών ορέων τού Τουμλού Μπουνάρ, διά τούτο απεφάσισα, εάν ή μάχη εξειλίσσετο ομαλώς, μέχρις επελεύσεως τού σκότους, νά κατευθύνω τά στρατεύματα πρός Μπανάζ, όπου, ώς έκ τής προστασίας τού αποσπάσματος Πλαστήρα επί τού Χασάν Ντεντέ Τεπέ, υπήρχε μεγίστη πιθανότης νά συναντηθώ μετά τών Μεραρχιών 1ης και 7ης…».

Με απλά λόγια, τον ενημέρωσε, όσο διακριτικά μπορούσε για την περίσταση, ότι επειδή εκτιμούσε ότι η κατάστασή του ήταν πολύ κρίσιμη, προσφερόταν να τον καλύψει στο μοναδικό ελιγμό σύμπτυξης με τον οποίο μπορούσε να γλυτώσει τις μονάδες του.

Σύμφωνα με αναλυτική στρατηγική μελέτη του Επιλάρχου Λαλούση Χαραλάμπου (νυν Υποστράτηγος Διοικητής της Σχολής Ευελπίδων), ο οποίος για το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός επισημαίνει χαρακτηριστικά:

«Εφόσον έτσι χάθηκε η τακτική μάχη επί του μετώπου των Ι και IV Μεραρχιών, επιβάλ­λονταν άμεση διακοπή της επαφής και σύ­μπτυξη στην όπισθεν τοποθεσία του Τουμλού Μπουνάρ και όχι νέα μάχη στον ίδιο χώρο της χαμένης τακτικής μάχης και μάλιστα με τα ίδια τα στρατεύματα πριν ανασυνταχθούν. 
Αντί της ενέργειας αυτής, προτιμήθηκε από τον Στρατηγό Τρικούπη η δια βραχέων αλ­μάτων διαδοχική μετατόπιση των δυνάμεών του προς Τουμλού Μπουνάρ.»

Ο Τρικούπης λοιπόν (ως διοικητής του Α΄Σ.Σ.), με τη σύμφωνη γνώμη του στρατηγού Κίμωνα Διγενή (διοικητή του Β' Σ.Σ.), έλαβε την απόφαση να μην υποχωρήσει άμεσα αλλά να συνεχίσει προς Μπουνάρ, πέφτοντας όμως στην καλά σχεδιασμένη παγίδα του Κεμάλ, ο οποίος είχε μελετήσει και επιλέξει σωστά να χτυπήσει το πιο αδύναμο τμήμα της ελληνικής διάταξης τον τομέα του Α΄ΣΣ. 
Αποτέλεσμα ήταν να ακολουθήσει η τρομακτική και μοναδική στην ελληνική ιστορία σφαγή του Αλή Βεράν, όπου καταστράφηκε ή αιχμαλωτίστηκε ολόκληρο το Σώμα Στρατού και απ' όπου υπάρχουν δραματικές ιστορικές καταγραφές αυτοθυσίας και απελπισμένων τελικών προσπαθειών διαφυγής για να μην παραδοθούν ζωντανοί !

Φάλαγγα της 12ης Μεραρχίας σε περιοχή του Σαγγάριου 

Ο στρατηγός Τρικούπης αιχμάλωτος οδηγείται στις φυλακές του Αλάσεχιρ, από Τούρκους στρατιώτες