Μοίρες, 1η Ιουνίου 1942 (Τα ιστορικά γεγονότα και η Θυσία)

Όσα συνέβησαν κατά τη Γερμανική κατοχή στις Μοίρες και ειδικά την 1η Ιουνίου 1942

Απόσπασμα ομιλίας του Κουνδουράκη Εμμανουήλ του Νικολάου, συνταξιούχου καθηγητή, πρώην Προϊσταμένου Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, στο μνημόσυνο της 10/06/2007 για τη μνήμη των εκτελεσθέντων Μοιριανών από τα Γερμανικά Στρατεύματα κατοχής

Ο λαός από τις πρώτες μέρες της κατοχής άρχισε να αντιδρά στον κατακτητή.
Έτσι αρχικά είχαμε την παθητική αντίστασή του και στην συνέχεια την ένοπλη από τις διάφορες ομάδες της εθνικής αντίστασης. 

Με τις ομάδες αυτές συνεργάστηκαν τότε ποικιλοτρόπως και αρκετοί Μοιριανοί.

Δυστυχώς υπήρξαν και οι μηδίζοντες, οι συνεργάτες των γερμανών, οι προδότες, έστω και ολίγοι.
Ο Παναγιώτης Δαμάσκος υπάλληλος ταχυδρομείου, μη Κρητικός, ήταν ένας απ̉ αυτούς.

Τα γεγονότα που οδήγησαν στη συγκλονιστική εκτέλεση των ηρώων συμπολιτών μας έγιναν ως εξής:

Ο προδότης Δαμάσκος καταδίδει τους Μαριδάκη Μιχαήλ, Χουστουλάκη Δημήτριο και μερικούς άλλους στους Γερμανούς τους οποίους και συλλαμβάνουν, τους μεταφέρουν στο Ηράκλειο και τους φυλακίζουν.
Εκεί μένουν σαράντα περίπου μέρες και μετά ελευθερώνονται. 

Κατόπιν αυτού ο Μαριδάκης Μιχαήλ, αφού πήρε μαζί του τρόφιμα, έρχεται σε επαφή με την αντάρτικη ομάδα του Πετρακογιώργη. Εκεί συζητείται το θέμα «Παναγιώτης Δαμάσκος» και αποφασίζεται η εκτέλεσή του.
Ο Πετρακογιώργης στέλνει δυο άντρες του στις Μοίρες με προορισμό την εκτέλεση του προδότη. Ο ένας δειλιάζει και αποχωρεί, ο άλλος ονόματι Μαυράκης Γεώργιος του Αντωνίου, από το Μαγαρικάρι, το τολμά.
Ανεβαίνει πάνω σε μια ελιά με παχύ φύλλωμα, που βρισκόταν δίπλα στο αποχωρητήριο του καταδότη, και τον σκοτώνει. 'Ήταν το πρωί της 31 ης Μαΐου 1942.

(Σύμφωνα με άλλη πηγή η αποστολή ανετέθη εις τους, Γεώργιον Μαυράκην, Γεώργιον Χαραλαμπάκην ή Μπαλάσκαν και Γεώρ­γιον Φαραγκουλι­τάκην ή Σκουτελογιώργην.

Η ομάδα ριψοκινδύνευσε, ενεδρεύοντας στην κατοικία του Δαμάσκου.
Αυτόπτες μάρτυρες, περιγράφουν το σκηνικό, όταν ανύποπτοι βρέθηκαν πολύ πρωί στους γύρω καλλιεργημένους αγρούς τους για να συλλέξουν χλωρά κουκιά και αντίκρισαν τον μεν ένα αντάρτη, τον Μαυράκη, ξαπλωμένο πρηνηδόν, μες στα κουκιά με το όπλο επί σκοπόν και τους άλλους δύο, κρυμμένους στα απέναντι χαλάσματα, να περιμένουν το θύμα τους να εξέλθει στην πρόχειρη, υπαίθρια τουαλέτα του. 

Ο ξαπλωμένος στα κουκιά, τους υπέδειξε μάλιστα ν’ απομακρυνθούν γρήγορα για να μην κινήσουν υποψίες και να μην μπλέξουν. Αυτοί υπάκουσαν πρόθυμα, χωρίς να καταλαβαίνουν και πολλά από όσα συνέβαιναν. 

Λίγο αργότερα, άκουσαν τις ριπές των ανταρτών με τις οποίες γάζωσαν το θύμα τους καθώς και τις φωνές της πανικόβλητης γυναίκας του, όταν συνειδητοποίησε τι της είχε συμβεί.)

Οι Γερμανοί θέλουν να εκδικηθούν το θάνατο του συνεργάτη τους.

Έτσι τα ξημερώματα της 1ης Ιουνίου 1942 περικυκλώνουν το τότε χωριό των Μοιρών, ώστε να καταστεί αδύνατη κάθε προσπάθεια διαφυγής.

Συγκεντρώνουν τους κατοίκους στον ελεύθερο χώρο που βρισκόταν δυτικά του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου, κάτι που είχε γίνει και άλλες φορές και είχαμε συνηθίσει μέχρι τότε.
Τίποτα δεν προμήνυε τα τρομερά γεγονότα που θα επακολουθούσαν και που θα βύθιζαν τους κατοίκους σε βαθύ πένθος και που θα τάραζαν τη ζωή του ήσυχου και προοδευτικού κόσμου των Μοιρών.

Η πλατεία στην οποία βρισκόμασταν, εγώ ήμουν τότε δέκα ετών, χωρίστηκε με χονδρό σχοινί στα δύο. 

Στο ανατολικό τμήμα είχαμε συγκεντρωθεί όλοι περιμένοντας εναγωνίως τη συνέχεια.
Ο επικεφαλής των Γερμανών μέσω ελληνομαθούς Γερμανού φώναζε οικογενειακώς τους συγκεντρωμένους, τους έλεγχαν και τους κρατούσαν στο δυτικό χωρισμένο χώρο. 

Στην συνέχεια από μια κατάσταση φώναξε τους παρακάτω κατοίκους:

1. Νικόλαο Παπαδάκη του Χαρίδημου - Δάσκαλο, Διευθυντή Δημοτικού Σχολείου Μοιρών

2. Απόστολο Μπόλαρη του Εμμανουήλ - Διευθυντή Δημοσίου Ταμείου Μοιρών.

3. Γεώργιο Τσαγκρουνάκη του Ιωάννη - Διευθυντή Υποκ/τος ΑΤΕ Μοιρών.

4. Αλέξανδρο Μουντράκη του Εμμανουήλ - Φαρμακοποιό.

5. Μιχαήλ Μαριδάκη του Ιωάννη - Γεωργό.

6. Μηνά Σαρουλάκη του Ιωάννη - Εμποροράπτη.

7. Αντώνιο Μιγκλάκη του Γεωργίου - Ξυλουργό.

8. Δημήτριο Χουστουλάκη του Γεωργίου - Αγροφύλακα.

Φώναξε ακόμα δύο άτομα τους: Κωνσταντίνο Γεώργιο Αστρινάκη, καφεπώλη και Ηλία Κωνσταντίνου Αλεξανδράκη, έμπορο, που ήταν όμως απόντες.

Ο επικεφαλής Γερμανός δήλωσε μπροστά στους συγκεντρωμένους: «Αυτοί εδώ που έχομε ξεχωρίσει θα τουφεκιστούν γιατί σκοτώσατε, το φίλο μας».

Οι υπόλοιποι συγκεντρωμένοι αφέθηκαν ελεύθεροι εκτός από μια ομάδα ανδρών .
Μετά από αυτά οδήγησαν τους υπό εκτέλεση στο νεκροταφείο μαζί με την ομάδα των ανδρών, για να σκάψουν τον ομαδικό τάφο. 

Μεταξύ των ανδρών που θα έσκαπταν τον τάφο ήταν και ο γιος του Δασκάλου, ο Μίμης, που δεν άντεξε σκάβοντας τον τάφο του πατέρα του και ξέσπασε σε κλάματα. 

Οι Γερμανοί τον απομάκρυναν, αφού προηγουμένως ενημερώθηκαν για ποιο λόγο έκλαιγε.

Εντωμεταξύ στο νεκροταφείο βρισκόταν και ο Πρόεδρος της κοινότητας Μοιρών Μιχαήλ Χαραλάμπους Ζαχαριουδάκης, ο οποίος κατέβαλε τις τελευταίες προσπάθειες για να τους σώσει από τον τουφεκισμό, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Αντί άλλης απάντησης πιάστηκε και οδηγήθηκε και αυτός στον τόπο της εκτέλεσης.

'Ένας Γερμανός περνά μπροστά από τον καθένα και τους ρωτά εάν ήθελαν να τους δέσει τα μάτια. 

Όλοι τους αρνούνται πρωτοστατούντος του Δασκάλου που διατηρούσε απόλυτη ψυχραιμία και φωνάζει, «Ζήτω η Ελλάς» και άρχισαν όλοι μαζί να ψέλνουν τον Εθνικό 'Ύμνο. 

Από το σπίτι του Γεωργίου Καμπουράκη , του Ακράτου, που βρισκόμουν μαζί με άλλα άτομα, ακούγαμε τον Εθνικό Ύμνο που έψελναν οι υπό εκτέλεση Ήρωες. Ενώ σχεδόν ταυτόχρονα ακούσαμε και τις ριπές των πολυβόλων. Επακολούθησε σιγή και σε λίγο ακούσαμε και τη χαριστική βολή. Όλα είχαν τελειώσει στο νεκροταφείο.

Τα βάσανα και οι ταλαιπωρίες για τις οικογένειες των θυμάτων δεν είχαν τελειωμό. Οι οικογένειες εξορίστηκαν, μεταφέρθηκαν με στρατιωτικό αυτοκίνητο και αφέθηκαν ελεύθεροι έξω από την Αυγενική με ελάχιστα εφόδια, αφού οι Γερμανοί είχαν κάψει ή καταστρέψει τα σπίτια τους και ότι υπήρχε μέσα σε αυτά. 

Στην εξορία φιλοξενήθηκαν από τους κατοίκους του Βενεράτου και της Αυγενικής για μερικούς μήνες, μετά τους επιτράπηκε να φύγουν.