Το αρχηγιλίκι και η φιλοδοξία υπεράνω όλων
Ο Αγγλος Εντουαρντ Τρελόνι έφτασε μαζί με το φίλο του λόρδο Βύρωνα στην επαναστατημένη Ελλάδα. Εγινε πρωτοπαλίκαρο του Οδυσσέα Ανδρούτσου και έζησε σημαντικές στιγμές της Επανάστασης του '21. Είχε το χάρισμα να ψυχογραφεί τους ανθρώπινους χαρακτήρες και, μιλώντας για τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, όταν πια είχε επιστρέψει στην Αγγλία, είχε σκιαγραφήσει τον Ελληνα οπλαρχηγό ως εξής:
Πρώτη συγκυβέρνηση το 1947 με πρωθυπουργό τον Σοφούλη (αριστερά) των Φιλελευθέρων και αντιπρόεδρο τον Τσαλδάρη (δεξιά) του Λαϊκού Κόμματος. Παρά τη στενή επιτήρηση Αμερικανών και Αγγλων οι συγκυβερνήτες υπέσκαπταν ο ένας τον άλλο με κάθε ευκαιρία
«Ηταν άνθρωπος με φλογερή ψυχή, παρορμητικός, γοργός στις πράξεις και τις αποφάσεις του, όσο και στα πόδια. Ηταν ο πιο παθιασμένος και ειλικρινής πατριώτης. Πλην όμως, τον πατριωτισμό έτσι τον καταλάβαινε: να ριχτεί στη μάχη, να πεθάνει ένδοξα σαν τον Μάρκο Μπότσαρη, αλλά να μην αφήσει άλλον οπλαρχηγό να γίνει ανώτερός του ή να τον διοικήσει -ούτε παραχωρούσε χάριν της πατρίδας τη θέση του στον άλλο. Με άλλα λόγια το αρχηγιλίκι και η φιλοδοξία ήταν υπεράνω κάθε άλλου συναισθήματος».
Οι διαπιστώσεις του Τρελόνι φαίνονται να ισχύουν μέχρι τις μέρες μας, τουλάχιστον όσον αφορά τις πολιτικές ηγεσίες των μεγάλων κομμάτων της χώρας μας. Και απτό το παράδειγμα είναι ο τρόπος ανάδειξης μέσα από βυζαντινές διαδικασίες του κ. Λ. Παπαδήμου στην πρωθυπουργία της χώρας.
Οι αντιθέσεις, από την πρώτη στιγμή της προσπάθειας δημιουργίας του νεοελληνικού κράτους, ήταν πολλές και ποικίλες. Αντιθέσεις μεταξύ «Φράγκων» (εκδυτικισμένων Ελλήνων) και οπλαρχηγών, αντιθέσεις μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων για τη διεθνή θέση και πορεία της Ελλάδας, μεταξύ βασιλέων, που εισήχθησαν από το εξωτερικό, και εσωτερικών πολιτικών δυνάμεων, μεταξύ πλουσίων και φτωχών κ.ά.
Εμφύλιος
Δεν πρόλαβε να ιδρυθεί το νέο ελληνικό κράτος και στις 9 Οκτωβρίου 1831 ο πρώτος κυβερνήτης της χώρας Ιωάννης Καποδίστριας δολοφονήθηκε καθώς εισήρχετο σε εκκλησία του Ναυπλίου.
Οι εμφύλιοι πόλεμοι δεν έλειψαν τόσο στη διάρκεια της Επανάστασης του '21 όσο και μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα στρατιωτικά πραξικοπήματα που εκδηλώθηκαν στην Ελλάδα του 20ού αιώνα δεν ήταν λίγα. Οι καταστροφές επίσης απ' τους πολέμους καθοριστικές, όπως ήταν εκείνες στη Μικρά Ασία, στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (ακόμα συζητάμε τις αποζημιώσεις για τα «ολοκαυτώματα» που προκάλεσαν οι ξένοι κατακτητές), στη διάρκεια του Εμφυλίου (1946-1949), στην Κύπρο κ.ά.
1η συγκυβέρνηση
Αλλά το ελληνικό πολιτικό σύστημα αδυνατούσε ν' αντλήσει κάποια διδάγματα από τις δεινές ελληνικές εμπειρίες. Τα αστικά πολιτικά κόμματα παρέμεναν σε παρατεταμένη θέση μάχης. Με μεγάλη δυσκολία οι Αμερικανοί κατόρθωσαν στη διάρκεια του ελληνικού εμφυλίου πολέμου να συνενώσουν σε μια κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» το Λαϊκό Κόμμα με το Κόμμα των Φιλελευθέρων. Ο Σοφούλης, λόγω ηλικίας, ζητούσε επίμονα την πρωθυπουργία αν και το κόμμα του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη είχε κερδίσει την πλειοψηφία στις εκλογές του 1946. Η Δύση επιθυμούσε διακαώς ένα ενιαίο «εθνικό μέτωπο» εναντίον των κομμουνιστών ανταρτών, αλλά τα δύο κόμματα κατέτρωγαν αθεράπευτες αντιθέσεις από το παρελθόν. Η πρώτη απόπειρα συνεργασίας Λαϊκών - Φιλελευθέρων κάποιας διάρκειας υλοποιήθηκε το φθινόπωρο του 1947 με πρωθυπουργό τον Σοφούλη και αντιπρόεδρο τον Ντίνο Τσαλδάρη. Ομως δεν ήταν ειλικρινής. Παρ' όλη τη στενή επιτήρηση των Αμερικανών και των Αγγλων, οι Ελληνες συγκυβερνήτες αλληλοϋποβλέπονταν και ο ένας υπέσκαπτε τον άλλον με κάθε ευκαιρία.
Αλλά η διαίρεση ίσχυσε και για τις δυνάμεις της Αριστεράς, που το 1956 διασπάστηκαν και την ίδια χρονιά μέλη του ΚΚΕ συγκρούονταν μεταξύ τους για τα καλά στους δρόμους της Τασκένδης υπό τα έκπληκτα βλέμματα των Ουζμπέκων. Η ασυμφιλίωτη αντίθεση στο χώρο της Αριστέρας είναι αισθητή μέχρι τις μέρες μας.
Μετά τον Εμφύλιο, η Δεξιά θρίαμβευε στην Ελλάδα, δεν είχε ανάγκη την ψεύτικη συνεργασία. Αλλά οι εκλογές του 1958 υποχρέωσαν τους δεξιούς κύκλους της εξουσίας και τους Αμερικανούς ν' αναζητήσουν την ενότητα του κεντρώου χώρου, για να περιορίσουν τη δύναμη της Αριστεράς.
Ιδρύθηκε η Ενωσις Κέντρου (Ε.Κ.) με αρχηγό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Στις εκλογές του Νοεμβρίου 1963 η Ε.Κ. ήρθε πρώτο κόμμα. Μόνο τότε ο βασιλιάς Παύλος σκέφθηκε να προτείνει μια κυβέρνηση συνεργασίας Ε.Κ. με την ΕΡΕ, που είχε ιδρύσει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.
Αποτυχημένη απόπειρα
Σύμφωνα με τη βρετανική πρεσβεία στην Αθήνα, που διατηρούσε θερμές σχέσεις με το παλάτι, ο Παύλος πρότεινε στον Παπανδρέου μια κυβέρνηση συνεργασίας των δύο μεγάλων αστικών κομμάτων.
Οπως εξήγησε στον αρχηγό της Ε.Κ. «η κυπριακή κρίση και η οικονομική κατάσταση της χώρας» έκαναν αναγκαία μια ισχυρή κυβέρνηση, που θα μπορούσαν να σχηματίσουν από κοινού ο Γ. Παπανδρέου και ο νέος πρόεδρος της ΕΡΕ, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ώστε ν' αποφευχθεί «η αναταραχή» των επαναληπτικών εκλογών. «Αλλά ο Παπανδρέου ήταν αμετάπειστος» και έτσι προκηρύχθηκαν νέες εκλογές, που ορίστηκαν για τον Φεβρουάριο του 1964.
Οι νέες εκλογές έφεραν θριαμβευτικά στην εξουσία την Ε.Κ., αλλά το δεξιό κατεστημένο και οι Αμερικανοί αποφάσισαν να την ανατρέψουν, με πρωταγωνιστή το παλάτι. Ακολούθησαν η δικτατορία και η Μεταπολίτευση. Το νέο πολιτικό σκηνικό, όπως ήταν φυσικό, έφερε και πάλι τα κόμματα σε θέση μάχης.
Οι πολιτικές εξελίξεις επηρεάζονταν από τις παραδόσεις της χώρας, αλλά και από τις διεθνείς εξελίξεις.
Το 1989 ήταν μια κρίσιμη χρονιά με διεθνείς επιπτώσεις· το οικοδόμημα του υπαρκτού σοσιαλισμού, με το οποίο συνόρευε η Ελλάδα, άρχισε να καταρρέει.
Δεξιά - Αριστερά
Τον Ιούνιο εκείνης της χρονιάς οι εκλογές έδωσαν την ευκαιρία, για πρώτη φορά στην Ιστορία της χώρας, ώστε να γίνει κάτι που μέχρι τότε εθεωρείτο αδύνατο: Οι δυνάμεις του Συνασπισμού (ΚΚΕ και ΕΑΡ) σχημάτισαν κυβέρνηση με τη Νέα Δημοκρατία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Η συγκυβέρνηση ΣΥΝ-Ν.Δ. πέτυχε «να μην παραγραφεί η παραπομπή σε δίκη όσων καλώς ή κακώς είχαν κριθεί ότι είναι πιθανόν να έχουν ποινικές ευθύνες» για την υπόθεση Κοσκωτά, ανάμεσά τους και ο Ανδρέας Παπανδρέου.
Η συγκυβέρνηση της επίσημης ιστορικής Αριστεράς με την ιστορική Δεξιά ανταποκρινόταν με την ενωτική συμφιλιωτική πολιτική συνεργασία του Γκορμπατσόφ με τη Δύση την ίδια περίοδο.
Ομως η συνεργασία Αριστεράς - Δεξιάς στην Ελλάδα δεν ήταν στέρεα. Ο αρχηγός της Ν.Δ. με την πρώτη ευκαιρία δημιούργησε μια αυτοδύναμη κυβέρνηση. Ο δρόμος για μια ειλικρινή -όχι τακτική- συνεργασία μεταξύ των ελληνικών κομμάτων ήταν ακόμη μακριά. Και τα τελευταία γεγονότα μέχρι την ανάδειξη της κυβέρνησης Λ. Παπαδήμου δείχνουν ότι η πορεία αυτή έχει ακόμα δρόμο. Μια αυτοδύναμη κυβέρνηση, στη σημερινή, πολύ δύσκολη οικονομική συγκυρία, θα έχει καλύτερη τύχη από εκείνη του ΠΑΣΟΚ; Ας το έχουν κι αυτό υπ' όψιν τους ο κ. Σαμαράς και οι «υπουργοί» του, που έβγαλαν τα κοστούμια τους από τις γκαρνταρόμπες και περιμένουν εναγωνίως τη μέρα της ορκωμοσίας τους.
Μεταξάς - Ζαχαριάδης
Δύσκολα μπορεί κάποιος να βρει στη νεότερη ελληνική ιστορία μια γνήσια και ειλικρινή συνεργασία διάφορων πολιτικών κομμάτων προτάσσοντας ένα μίνιμουμ κοινό πρόγραμμα για το καλό του συνόλου.
Ακόμη και η στιγμιαία συνεργασία (θεωρητική) των Μεταξά-Ζαχαριάδη για την αντιμετώπιση του φασιστικού κινδύνου από την ιταλική εισβολή κατά της Ελλάδας είχε άσχημο τέλος.
Αντί οι κομμουνιστές ν' αφεθούν ελεύθεροι από τις φυλακές και τις εξορίες και να σταλούν στα πολεμικά μέτωπα, παραδόθηκαν αργότερα στους Γερμανούς και Ιταλούς κατακτητές. Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου έδειχνε να βρίσκεται ιδεολογικά πολύ πιο κοντά στους στόχους του Χίτλερ για τη συντριβή του «μπολσεβικισμού» παρά στις θέσεις των Ελλήνων κομμουνιστών.
Αλλά οι αξεπέραστες αντιθέσεις δεν περιορίζονταν μεταξύ Ακρας Αριστεράς και Ακρας Δεξιάς. Η πάλη για την εξουσία ήταν το ίδιο οξεία και ανάμεσα στα κόμματα του αυτού ιδεολογικού χώρου.
http://www.enet.gr
Ο Αγγλος Εντουαρντ Τρελόνι έφτασε μαζί με το φίλο του λόρδο Βύρωνα στην επαναστατημένη Ελλάδα. Εγινε πρωτοπαλίκαρο του Οδυσσέα Ανδρούτσου και έζησε σημαντικές στιγμές της Επανάστασης του '21. Είχε το χάρισμα να ψυχογραφεί τους ανθρώπινους χαρακτήρες και, μιλώντας για τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, όταν πια είχε επιστρέψει στην Αγγλία, είχε σκιαγραφήσει τον Ελληνα οπλαρχηγό ως εξής:
Πρώτη συγκυβέρνηση το 1947 με πρωθυπουργό τον Σοφούλη (αριστερά) των Φιλελευθέρων και αντιπρόεδρο τον Τσαλδάρη (δεξιά) του Λαϊκού Κόμματος. Παρά τη στενή επιτήρηση Αμερικανών και Αγγλων οι συγκυβερνήτες υπέσκαπταν ο ένας τον άλλο με κάθε ευκαιρία
«Ηταν άνθρωπος με φλογερή ψυχή, παρορμητικός, γοργός στις πράξεις και τις αποφάσεις του, όσο και στα πόδια. Ηταν ο πιο παθιασμένος και ειλικρινής πατριώτης. Πλην όμως, τον πατριωτισμό έτσι τον καταλάβαινε: να ριχτεί στη μάχη, να πεθάνει ένδοξα σαν τον Μάρκο Μπότσαρη, αλλά να μην αφήσει άλλον οπλαρχηγό να γίνει ανώτερός του ή να τον διοικήσει -ούτε παραχωρούσε χάριν της πατρίδας τη θέση του στον άλλο. Με άλλα λόγια το αρχηγιλίκι και η φιλοδοξία ήταν υπεράνω κάθε άλλου συναισθήματος».
Οι διαπιστώσεις του Τρελόνι φαίνονται να ισχύουν μέχρι τις μέρες μας, τουλάχιστον όσον αφορά τις πολιτικές ηγεσίες των μεγάλων κομμάτων της χώρας μας. Και απτό το παράδειγμα είναι ο τρόπος ανάδειξης μέσα από βυζαντινές διαδικασίες του κ. Λ. Παπαδήμου στην πρωθυπουργία της χώρας.
Οι αντιθέσεις, από την πρώτη στιγμή της προσπάθειας δημιουργίας του νεοελληνικού κράτους, ήταν πολλές και ποικίλες. Αντιθέσεις μεταξύ «Φράγκων» (εκδυτικισμένων Ελλήνων) και οπλαρχηγών, αντιθέσεις μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων για τη διεθνή θέση και πορεία της Ελλάδας, μεταξύ βασιλέων, που εισήχθησαν από το εξωτερικό, και εσωτερικών πολιτικών δυνάμεων, μεταξύ πλουσίων και φτωχών κ.ά.
Εμφύλιος
Δεν πρόλαβε να ιδρυθεί το νέο ελληνικό κράτος και στις 9 Οκτωβρίου 1831 ο πρώτος κυβερνήτης της χώρας Ιωάννης Καποδίστριας δολοφονήθηκε καθώς εισήρχετο σε εκκλησία του Ναυπλίου.
Οι εμφύλιοι πόλεμοι δεν έλειψαν τόσο στη διάρκεια της Επανάστασης του '21 όσο και μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα στρατιωτικά πραξικοπήματα που εκδηλώθηκαν στην Ελλάδα του 20ού αιώνα δεν ήταν λίγα. Οι καταστροφές επίσης απ' τους πολέμους καθοριστικές, όπως ήταν εκείνες στη Μικρά Ασία, στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (ακόμα συζητάμε τις αποζημιώσεις για τα «ολοκαυτώματα» που προκάλεσαν οι ξένοι κατακτητές), στη διάρκεια του Εμφυλίου (1946-1949), στην Κύπρο κ.ά.
1η συγκυβέρνηση
Αλλά το ελληνικό πολιτικό σύστημα αδυνατούσε ν' αντλήσει κάποια διδάγματα από τις δεινές ελληνικές εμπειρίες. Τα αστικά πολιτικά κόμματα παρέμεναν σε παρατεταμένη θέση μάχης. Με μεγάλη δυσκολία οι Αμερικανοί κατόρθωσαν στη διάρκεια του ελληνικού εμφυλίου πολέμου να συνενώσουν σε μια κυβέρνηση «εθνικής ενότητας» το Λαϊκό Κόμμα με το Κόμμα των Φιλελευθέρων. Ο Σοφούλης, λόγω ηλικίας, ζητούσε επίμονα την πρωθυπουργία αν και το κόμμα του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη είχε κερδίσει την πλειοψηφία στις εκλογές του 1946. Η Δύση επιθυμούσε διακαώς ένα ενιαίο «εθνικό μέτωπο» εναντίον των κομμουνιστών ανταρτών, αλλά τα δύο κόμματα κατέτρωγαν αθεράπευτες αντιθέσεις από το παρελθόν. Η πρώτη απόπειρα συνεργασίας Λαϊκών - Φιλελευθέρων κάποιας διάρκειας υλοποιήθηκε το φθινόπωρο του 1947 με πρωθυπουργό τον Σοφούλη και αντιπρόεδρο τον Ντίνο Τσαλδάρη. Ομως δεν ήταν ειλικρινής. Παρ' όλη τη στενή επιτήρηση των Αμερικανών και των Αγγλων, οι Ελληνες συγκυβερνήτες αλληλοϋποβλέπονταν και ο ένας υπέσκαπτε τον άλλον με κάθε ευκαιρία.
Αλλά η διαίρεση ίσχυσε και για τις δυνάμεις της Αριστεράς, που το 1956 διασπάστηκαν και την ίδια χρονιά μέλη του ΚΚΕ συγκρούονταν μεταξύ τους για τα καλά στους δρόμους της Τασκένδης υπό τα έκπληκτα βλέμματα των Ουζμπέκων. Η ασυμφιλίωτη αντίθεση στο χώρο της Αριστέρας είναι αισθητή μέχρι τις μέρες μας.
Μετά τον Εμφύλιο, η Δεξιά θρίαμβευε στην Ελλάδα, δεν είχε ανάγκη την ψεύτικη συνεργασία. Αλλά οι εκλογές του 1958 υποχρέωσαν τους δεξιούς κύκλους της εξουσίας και τους Αμερικανούς ν' αναζητήσουν την ενότητα του κεντρώου χώρου, για να περιορίσουν τη δύναμη της Αριστεράς.
Ιδρύθηκε η Ενωσις Κέντρου (Ε.Κ.) με αρχηγό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Στις εκλογές του Νοεμβρίου 1963 η Ε.Κ. ήρθε πρώτο κόμμα. Μόνο τότε ο βασιλιάς Παύλος σκέφθηκε να προτείνει μια κυβέρνηση συνεργασίας Ε.Κ. με την ΕΡΕ, που είχε ιδρύσει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.
Αποτυχημένη απόπειρα
Σύμφωνα με τη βρετανική πρεσβεία στην Αθήνα, που διατηρούσε θερμές σχέσεις με το παλάτι, ο Παύλος πρότεινε στον Παπανδρέου μια κυβέρνηση συνεργασίας των δύο μεγάλων αστικών κομμάτων.
Οπως εξήγησε στον αρχηγό της Ε.Κ. «η κυπριακή κρίση και η οικονομική κατάσταση της χώρας» έκαναν αναγκαία μια ισχυρή κυβέρνηση, που θα μπορούσαν να σχηματίσουν από κοινού ο Γ. Παπανδρέου και ο νέος πρόεδρος της ΕΡΕ, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ώστε ν' αποφευχθεί «η αναταραχή» των επαναληπτικών εκλογών. «Αλλά ο Παπανδρέου ήταν αμετάπειστος» και έτσι προκηρύχθηκαν νέες εκλογές, που ορίστηκαν για τον Φεβρουάριο του 1964.
Οι νέες εκλογές έφεραν θριαμβευτικά στην εξουσία την Ε.Κ., αλλά το δεξιό κατεστημένο και οι Αμερικανοί αποφάσισαν να την ανατρέψουν, με πρωταγωνιστή το παλάτι. Ακολούθησαν η δικτατορία και η Μεταπολίτευση. Το νέο πολιτικό σκηνικό, όπως ήταν φυσικό, έφερε και πάλι τα κόμματα σε θέση μάχης.
Οι πολιτικές εξελίξεις επηρεάζονταν από τις παραδόσεις της χώρας, αλλά και από τις διεθνείς εξελίξεις.
Το 1989 ήταν μια κρίσιμη χρονιά με διεθνείς επιπτώσεις· το οικοδόμημα του υπαρκτού σοσιαλισμού, με το οποίο συνόρευε η Ελλάδα, άρχισε να καταρρέει.
Δεξιά - Αριστερά
Τον Ιούνιο εκείνης της χρονιάς οι εκλογές έδωσαν την ευκαιρία, για πρώτη φορά στην Ιστορία της χώρας, ώστε να γίνει κάτι που μέχρι τότε εθεωρείτο αδύνατο: Οι δυνάμεις του Συνασπισμού (ΚΚΕ και ΕΑΡ) σχημάτισαν κυβέρνηση με τη Νέα Δημοκρατία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Η συγκυβέρνηση ΣΥΝ-Ν.Δ. πέτυχε «να μην παραγραφεί η παραπομπή σε δίκη όσων καλώς ή κακώς είχαν κριθεί ότι είναι πιθανόν να έχουν ποινικές ευθύνες» για την υπόθεση Κοσκωτά, ανάμεσά τους και ο Ανδρέας Παπανδρέου.
Η συγκυβέρνηση της επίσημης ιστορικής Αριστεράς με την ιστορική Δεξιά ανταποκρινόταν με την ενωτική συμφιλιωτική πολιτική συνεργασία του Γκορμπατσόφ με τη Δύση την ίδια περίοδο.
Ομως η συνεργασία Αριστεράς - Δεξιάς στην Ελλάδα δεν ήταν στέρεα. Ο αρχηγός της Ν.Δ. με την πρώτη ευκαιρία δημιούργησε μια αυτοδύναμη κυβέρνηση. Ο δρόμος για μια ειλικρινή -όχι τακτική- συνεργασία μεταξύ των ελληνικών κομμάτων ήταν ακόμη μακριά. Και τα τελευταία γεγονότα μέχρι την ανάδειξη της κυβέρνησης Λ. Παπαδήμου δείχνουν ότι η πορεία αυτή έχει ακόμα δρόμο. Μια αυτοδύναμη κυβέρνηση, στη σημερινή, πολύ δύσκολη οικονομική συγκυρία, θα έχει καλύτερη τύχη από εκείνη του ΠΑΣΟΚ; Ας το έχουν κι αυτό υπ' όψιν τους ο κ. Σαμαράς και οι «υπουργοί» του, που έβγαλαν τα κοστούμια τους από τις γκαρνταρόμπες και περιμένουν εναγωνίως τη μέρα της ορκωμοσίας τους.
Μεταξάς - Ζαχαριάδης
Δύσκολα μπορεί κάποιος να βρει στη νεότερη ελληνική ιστορία μια γνήσια και ειλικρινή συνεργασία διάφορων πολιτικών κομμάτων προτάσσοντας ένα μίνιμουμ κοινό πρόγραμμα για το καλό του συνόλου.
Ακόμη και η στιγμιαία συνεργασία (θεωρητική) των Μεταξά-Ζαχαριάδη για την αντιμετώπιση του φασιστικού κινδύνου από την ιταλική εισβολή κατά της Ελλάδας είχε άσχημο τέλος.
Αντί οι κομμουνιστές ν' αφεθούν ελεύθεροι από τις φυλακές και τις εξορίες και να σταλούν στα πολεμικά μέτωπα, παραδόθηκαν αργότερα στους Γερμανούς και Ιταλούς κατακτητές. Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου έδειχνε να βρίσκεται ιδεολογικά πολύ πιο κοντά στους στόχους του Χίτλερ για τη συντριβή του «μπολσεβικισμού» παρά στις θέσεις των Ελλήνων κομμουνιστών.
Αλλά οι αξεπέραστες αντιθέσεις δεν περιορίζονταν μεταξύ Ακρας Αριστεράς και Ακρας Δεξιάς. Η πάλη για την εξουσία ήταν το ίδιο οξεία και ανάμεσα στα κόμματα του αυτού ιδεολογικού χώρου.
http://www.enet.gr
.png)
